Vrij vertaald naar het BBC artikel van Melissa Hogenboom ‘The rise of highly sensitive parents’.
Ben jij een ‘orchidee’ of een ‘paardenbloem’ ouder? Onderzoekers ontdekken de verborgen persoonlijkheidskenmerken die ons gezinsleven kunnen vormen.
Vraag een willekeurige ouder van jonge kinderen of ze zich ooit overweldigd hebben gevoeld, en het antwoord zal waarschijnlijk zijn: ja. Zelfs in de meest ontspannen huishoudens kunnen er dagen zijn waarop het lawaai, de rommel en de chaos uit de hand lijken te lopen, waardoor ouders uitgeput en geïrriteerd raken. Peuters hebben geen uitknop of een rustige stem.
Hoogsensitiviteit
Hoe normaal en gewoon dit gevoel ook is, er is een persoonlijkheidskenmerk dat het dagelijkse gezinsleven voor sommige ouders overweldigender kan maken dan voor andere. Ongeveer 20-30% van de bevolking wordt geclassificeerd als een hoogsensitief persoon (HSP), een eigenschap die zowel door wetenschappers als door het grote publiek meer erkenning krijgt. Deze gevoeligheid kan betrekking hebben op geuren, beelden of geluiden. Mensen die het hebben, kunnen bijvoorbeeld meer moeite hebben met het omgaan met fel licht en hard geluid, en kunnen chaotische situaties erg stressvol vinden. Het kan ook gepaard gaan met een verhoogd bewustzijn van de stemmingen of gevoelens van andere mensen, en gepaard gaan met een bijzonder sterk gevoel van empathie.
Voeg de eisen van het ouderschap toe aan de mix, en het klinkt zeker als een recept voor een ramp. Bovenop de dagelijkse zintuiglijke en emotionele overbelasting, kunnen hoogsensitieve ouders voor de extra uitdaging komen te staan om voor kinderen te zorgen die ook hoogsensitief zijn (hoogsensitief zijn wordt voor 47% erfelijk geacht).
Gelukkig heeft de eigenschap echter ook bepaalde voordelen, suggereert onderzoek. Voor de betrokkenen kan het leren begrijpen van deze nuances het ouderschap helpen veranderen in een vreugdevollere en verrijkende ervaring in plaats van een overweldigende ervaring.
De eerste stap is waarschijnlijk om erachter te komen of je hoogsensitief bent. […] Cruciaal is dat hoogsensitief zijn geen stoornis is, maar een persoonlijkheidskenmerk – een bepaalde manier van reageren op iemands omgeving. Met name hoogsensitieve mensen hebben de neiging bijzonder sterk te reageren op zintuiglijke stimulatie, een kenmerk dat bekend staat als sensorische verwerkingsgevoeligheid.
“Over het algemeen hebben gevoelige mensen een verhoogde perceptie, ze nemen meer details waar”, legt Michael Pluess uit, een ontwikkelingspsycholoog aan de Queen Mary University in Londen, die gespecialiseerd is in de studie van hoogsensitieve mensen […]. “Ze zullen de stemmingen van andere mensen oppikken en meer empathie hebben. Ze verwerken dingen ook dieper, zodat ze meer over de omgeving oppikken.” Dat wil zeggen, ze hebben de neiging om na te denken over wat ze meemaken en kunnen diep geraakt worden door wat ze zien en voelen.
Verschillen in hersenreactie
Hoogsensitief zijn houdt een hersenreactie in op bepaalde gebeurtenissen of ervaringen die meetbaar verschilt van die van minder gevoelige mensen.
In één onderzoek vroegen onderzoekers een willekeurig gerekruteerde groep mensen om een hooggevoeligheidstest af te leggen – een reeks vragenlijsten, vergelijkbaar met de online test – en vervolgens foto’s van gelukkige en verdrietige mensen te laten zien, en hun hersenactiviteit te volgen door middel van fMRI-scans. De hoogsensitieve mensen in de groep, die hoog scoorden in de test, vertoonden sterkere activeringen van hersengebieden die betrokken zijn bij bewustzijn en empathie in vergelijking met de minder gevoelige deelnemers.
Andere studies toonden vergelijkbare patronen van mensen met sensorische verwerkingsgevoeligheid die bijzonder sterke hersenactivatie vertoonden in regio’s die betrokken zijn bij empathie en reflectief denken.
Hoogsensitiviteit en ouderschap
Deze neiging om informatie diepgaand te verwerken, kan ertoe leiden dat hoogsensitieve mensen gemakkelijk overprikkeld raken, voegt Pluess toe – en daar kan ik me enigszins in vinden. Ik krimp ineen bij het horen van de plot van een gruwelijke film. Er naar kijken is niet aan de orde. Het kan fysiek pijnlijk aanvoelen om in een lawaaierige omgeving met een slechte akoestiek te zijn. In de gierende metro van Londen moet ik mijn oren bedekken – en vraag me vaak af waarom niemand anders dat doet. Deze gevoeligheid voor geluid – een typisch kenmerk van hoogsensitiviteit – kan het ouderschap bijzonder uitdagend maken. Als mijn kinderen schreeuwen, kan het voelen alsof mijn hersenen imploderen. Om aan hun behoeften te voldoen en hen te troosten, moet ik leren dat gevoel uit te schakelen. Dit gaat natuurlijk makkelijker als ik me goed uitgerust voel. Helaas gaat het ouderschap vaak gepaard met een verstoorde slaap, althans in de eerste jaren.
De uitdagingen waarmee hoogsensitieve ouders worden geconfronteerd – waaronder stress en overprikkeling in een chaotische omgeving – kunnen interfereren met “ouderschap van hoge kwaliteit”, legt Pluess uit.
Onderzoek heeft aangetoond dat hoogsensitieve ouders in de vroege stadia van het ouderschap meer stress rapporteren en het ouderschap moeilijker vinden dan andere ouders. Ze rapporteren echter ook meer afstemming met hun kind – goed nieuws dat overeenkomt met andere bevindingen over hoogsensitieve mensen die bijzonder sterke empathie tonen.
Opkomend bewijs suggereert ook dat de extra stress die hoogsensitieve ouders voelen van korte duur kan zijn. Uit een pilotstudie bleek dat hoewel hoogsensitieve ouders aanvankelijk veel stress ervoeren, tegen de tijd dat hun baby’s negen maanden oud waren, ze verbeterde opvoedingsstijlen vertoonden in vergelijking met degenen met een laag niveau van stress.
Francesca Lionetti, een onderzoeker aan de G d’Annunzio Universiteit van Chieti-Pescara in Italië, voerde het onderzoek uit en ontdekte dat er nog een andere factor bij betrokken was. Negatieve ervaringen uit de kindertijd hadden invloed op hoe een hoogsensitief persoon reageerde op het ouderschap.
“Als ze afwijzing [van hun ouders als kind] ervoeren, rapporteerden ze meer stress en waren ze meer opdringerig in hun ouder-kind interacties”, legt ze uit.
Lionetti wijst erop dat “een hoogsensitieve ouder zijn niet negatief hoeft te zijn”. Oog hebben voor details kan bijvoorbeeld een positieve factor zijn in het ouderschap. In het onderzoek ontdekte ze dat voor gevoelige ouders een betere afstemming op hun eigen ademhalingssignalen verband hield met een positiever ouderschap. “Dat heeft te maken met het feit dat hoogsensitieve mensen dieper verwerken wat er in hun lichaam gebeurt”.
Dit komt ook overeen met onderzoek waaruit bleek dat wanneer nieuwe leraren werden gestuurd om les te geven in uitdagende omgevingen, degenen die gevoeliger waren een grotere afname van hun welzijn ervoeren en meer stress voelden dan degenen die laag scoorden op gevoeligheid. Maar toen ze eenmaal aan hun omgeving gewend waren, herstelden ze volledig.
“Het lijkt erop dat sensitieve mensen op de korte termijn gemakkelijker worden overweldigd door verandering”, legt Pluess uit. Maar als het op ouderschap aankomt, zegt hij dat hoogsensitieve ouders het potentieel hebben om uitzonderlijk te zijn. “Hun gevoeligheid helpt hen om hun kind te begrijpen en sneller en beter te reageren op de behoeften van het kind.”
Reflectie en zelfbewustzijn
Aangezien ouderlijke overweldiging natuurlijk iedereen kan treffen, hoogsensitief of niet, kunnen sommige van de copingstrategieën voor hoogsensitieve mensen in feite alle ouders ten goede komen.
Een daarvan is je bewust zijn van je eigen reacties en weten waardoor je je gestrest of ontspannen voelt. Zelfbewustzijn stelt ons vervolgens in staat om zowel de positieve als de uitdagingen van het ouderschap te accepteren, zegt Pluess, en manieren te zoeken om kalm te voelen of stilte te vinden als we ons overweldigd voelen.
“Sensitieve personen lijken ook baat te hebben bij sociale steun”, voegt hij eraan toe. Uit onderzoek blijkt dat hoogsensitieve mensen beter reageren op preventieprogramma’s voor geestelijke gezondheid die veerkracht bevorderen, terwijl hoogsensitieve kinderen zelfs meer dan anderen baat hebben bij interventies tegen pesten.
Orchidee versus Paardenbloem
Hooggevoelige mensen zijn beschreven als ‘orchideeën’, omdat die het moeilijk vinden om te gedijen als de omstandigheden niet goed zijn, in tegenstelling tot minder gevoelige ‘paardenbloemachtige’ mensen, die in elke omgeving kunnen groeien. Natuurlijk heeft iedereen licht en warmte nodig – en een ogenschijnlijke paardenbloem kan gewoon een orchidee-achtig persoon zijn die gedwongen werd zijn behoeften te ontkennen. Maar de metafoor kan helpen om duidelijk te maken dat het oké is om te proberen onze omgeving een beetje aan te passen, om ons te helpen bloeien.
En soms kan het ouderschap mensen echt helpen hun leven orchidee-vriendelijker te maken. Op school krijgt mijn dochter regelmatig ‘hersenpauzes’, waarbij haar klas liedjes zingt om zichzelf rust te gunnen. Ik heb nog niet geprobeerd om mijn hele huishouden mee te krijgen voor een alles zingende hersenpauze als de dingen uit de hand lijken te lopen – maar misschien moet ik het eens proberen.
Vrij vertaald naar het BBC artikel van Melissa Hogenboom ‘The rise of highly sensitive parents’.
